Στον χώρο του πολιτισμού, τα βιβλία δεν αντιμετωπίζονται ως υλικό που πρέπει να ανανεώνεται κάθε λίγα χρόνια. Αντίθετα, αποτελούν πολιτισμικά τεκμήρια: φορείς μιας γνώσης, μιας τεχνικής και μιας παράδοσης που έχουν αντέξει στον χρόνο και γι’ αυτό εξακολουθούν να παραμένουν θεμέλιο κάθε καλλιτεχνικής εκπαίδευσης.
Εκεί όπου η σχολική εκπαίδευση αναζητά συνεχώς νέα βιβλία και νέα αναλυτικά προγράμματα, ο πολιτισμός στηρίζεται στην ερμηνεία και όχι στην αντικατάσταση. Η τέχνη δεν αλλάζει επειδή αλλάζει η εποχή. Αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο ο σύγχρονος εκπαιδευτικός φωτίζει το τεκμήριο.
Αιώνια βιβλία – Ζωντανές δεξιότητες
Στις καλλιτεχνικές σχολές, είτε μιλάμε για μουσική, χορό, θέατρο ή εικαστικά, το βασικό υλικό παραμένει σταθερό εδώ και αιώνες.
Μουσική:
-
Ο Τσέρνι εξακολουθεί να χτίζει τεχνική και ευκινησία.
-
Ο Μπαχ παραμένει θεμέλιο της αρμονικής σκέψης.
-
Τα σολφέζ καλλιεργούν την ακουστική αγωγή όπως και πριν από δύο αιώνες.
Χορός:
Οι τεχνικές Vaganova, Cecchetti ή Graham διδάσκονται από τα ίδια ιστορικά εγχειρίδια, επειδή η τεχνική της κίνησης δεν αλλάζει—η αισθητική και η ερμηνεία αλλάζουν.
Θέατρο:
Ο Stanislavski μελετάται από τις δικές του σημειώσεις και μεθόδους, όχι από «νέα βιβλία». Το θεμέλιο παραμένει αναλλοίωτο· αλλά ο τρόπος που το μεταφέρει ο εκπαιδευτικός προσαρμόζεται στο σήμερα.
Στον πολιτισμό, το βιβλίο δεν είναι «ύλη». Είναι ολόκληρο σύστημα σκέψης.
Τι είναι πολιτισμικό τεκμήριο;
Το πολιτισμικό τεκμήριο είναι κάτι περισσότερο από ένα παλιό βιβλίο. Είναι:
-
η ιστορική μνήμη μιας τέχνης,
-
η απόδειξη μιας δοκιμασμένης μεθόδου,
-
η συνέχεια ανάμεσα σε γενιές δημιουργών,
-
η θέσμιση ενός τεχνικού κώδικα που λειτουργεί διαχρονικά.
Δεν καταργείται επειδή προέκυψε μια «νεότερη έκδοση». Διατηρείται, τιμάται και χρησιμοποιείται, γιατί οι δεξιότητες που καλλιεργεί παραμένουν ίδιες — η ερμηνεία τους, όμως, εξαρτάται από τη σύγχρονη καλλιτεχνική πραγματικότητα.
Σχολική Εκπαίδευση και Πολιτισμός: δύο διαφορετικές φιλοσοφίες
Η σχολική εκπαίδευση συχνά επιδιώκει ανανέωση βιβλίων, νέες εκδόσεις, νέα προγράμματα. Κινείται με λογική «επικαιροποίησης», σαν η γνώση να χρειάζεται διαρκή ανακαίνιση.
Ο πολιτισμός λειτουργεί αλλιώς:
Στον πολιτισμό δεν αλλάζουμε το τεκμήριο — αλλάζουμε τον τρόπο που το διαβάζουμε.
Η φιλοσοφία του Υπουργείου Πολιτισμού είναι η προσαρμογή και η βελτίωση των υπαρχόντων τεκμηρίων, όχι η κατάργηση και αντικατάστασή τους. Τα τεκμήρια διατηρούνται γιατί:
-
έχουν αποδείξει την αξία τους,
-
καλλιεργούν δεξιότητες διαχρονικές (πειθαρχία, τεχνική ακρίβεια, αισθητική κρίση, δημιουργικότητα),
-
συνδέουν τον μαθητή με μια παγκόσμια καλλιτεχνική παράδοση.
Ο εκπαιδευτικός στον πολιτισμό δεν χρειάζεται νέο βιβλίο.
Χρειάζεται νέο τρόπο ερμηνείας.
Ο πολιτισμός δεν αντικαθιστά – αναδεικνύει
Γι’ αυτό και στις καλλιτεχνικές σχολές βλέπουμε βιβλία που παραμένουν ίδια για αιώνες. Δεν είναι αδυναμία προσαρμογής. Είναι ένδειξη σοφίας: όταν ένα τεκμήριο χτίζει δεξιότητες που δεν ακυρώνονται από τον χρόνο, τότε η δουλειά του εκπαιδευτικού είναι να το μεταφέρει στο σήμερα, όχι να το αλλάξει.
Ο πολιτισμός στηρίζεται σε μια απλή, αλλά βαθιά αλήθεια:
Δεν εξελίσσεται καταργώντας την παράδοση, αλλά εμβαθύνοντας σε αυτήν.
Επιστημονική Βιβλιογραφία
1. Πολιτισμικά τεκμήρια, διατήρηση και ερμηνεία
Bennett, T. (1995). The birth of the museum: History, theory, politics. Routledge.
Hooper-Greenhill, E. (2000). Museums and the interpretation of visual culture. Routledge.
Kirshenblatt-Gimblett, B. (1998). Destination culture: Tourism, museums, and heritage. University of California Press.
Smith, L. (2006). Uses of heritage. Routledge.
UNESCO. (2003). Convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. UNESCO Publishing.
Tilden, F. (2007). Interpreting our heritage (4th ed.). University of North Carolina Press. (Πρωτότυπο δημοσιευμένο το 1957)
Lowenthal, D. (1998). The heritage crusade and the spoils of history. Cambridge University Press.
2. Διαχρονικότητα τεχνικών τεκμηρίων – Μουσική παιδαγωγική
Bowman, W. (2004). Understanding music as experience. In D. J. Elliott (Ed.), Praxial music education (pp. 29–51). Oxford University Press.
Elliott, D. J. (1995). Music matters: A new philosophy of music education. Oxford University Press.
Jorgensen, E. R. (2003). Transforming music education. Indiana University Press.
Regelski, T. A. (2005). Music and music education: Theory and praxis for “making a difference”. Educational Philosophy and Theory, 37(1), 7–27. https://doi.org/10.1111/j.1469-5812.2005.00095.x
3. Θεατρική εκπαίδευση – Η σταθερότητα των μεθόδων
Benedetti, J. (2005). Stanislavski and the actor. Routledge.
Merlin, B. (2007). The complete Stanislavsky toolkit. Nick Hern Books.
Zarrilli, P. B. (2002). Acting (re)considered: A theoretical and practical guide (2nd ed.). Routledge.
4. Χορός – Ιστορικές τεχνικές και αμετάβλητη βάση
Adshead-Lansdale, J., & Layson, J. (Eds.). (1994). Dance history: An introduction. Routledge.
Green, J., & Stinson, S. W. (1999). Postpositivist research in dance. In S. W. Stinson (Ed.), Researching dance: Evolving modes of inquiry (pp. 91–123). University of Illinois Press.
Foster, S. L. (2011). Choreographing empathy: Kinesthesia in performance. Routledge.
5. Σχολική εκπαίδευση vs Πολιτισμός – Διαφορετικές φιλοσοφίες
Bernstein, B. (2000). Pedagogy, symbolic control and identity: Theory, research, critique (Rev. ed.). Rowman & Littlefield.
Biesta, G. (2010). Good education in an age of measurement: Ethics, politics, democracy. Routledge.
Giroux, H. A. (2011). On critical pedagogy. Bloomsbury.
Apple, M. W. (2004). Ideology and curriculum (3rd ed.). Routledge.
6. Τεκμήρια, παράδοση και καλλιτεχνική εκπαίδευση
Eisner, E. W. (2002). The arts and the creation of mind. Yale University Press.
Swanwick, K. (1999). Teaching music musically. Routledge.
Thompson, C. (2006). Recycled ideas: The pedagogical power of tradition in the arts. Journal of Aesthetic Education, 40(3), 20–35. https://doi.org/10.1353/jae.2006.0022
7. Πολιτιστική συνέχεια και διαχρονικές δεξιότητες
Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures. Basic Books.
Williams, R. (1983). Keywords: A vocabulary of culture and society (Rev. ed.). Oxford University Press.