Στη δημόσια συζήτηση για την πολιτική παιδεία, κυριαρχεί συχνά μια τεχνική αντιμετώπιση: να προστεθεί κάτι, να αφαιρεθεί κάτι άλλο, να ενταχθεί μια νέα ενότητα, να προταθεί ένα καινούριο πλαίσιο. Όμως αυτή η λογική φανερώνει ακριβώς εκείνο που λείπει: τον βαθύ, νοηματικό επαναπροσδιορισμό του τι είναι πολιτική παιδεία, σε τι αποσκοπεί και πώς ενεργοποιείται.
Δεν πρόκειται για προσθήκη ύλης ή καταλογογράφηση δικαιωμάτων. Η πολιτική παιδεία δεν είναι ένα αυτόνομο πεδίο, αλλά ένας τρόπος να βλέπεις και να ερμηνεύεις τον κόσμο. Να ενώνεις τα επιμέρους. Να συνδέεις την πράξη με το νόημα. Να μαθαίνεις όχι τι ισχύει, αλλά πώς συγκροτείται το πλαίσιο μέσα στο οποίο ισχύει.
🧭 Η πολιτική παιδεία ως δομικός σύνδεσμος
Η πολιτική παιδεία μπορεί να αποκτήσει πυρήνα την οικονομική σκέψη, όχι με τη μορφή ψυχρής τεχνικότητας, αλλά ως ανθρωποκεντρική και αξιακά θεμελιωμένη κατανόηση του κόσμου. Να συνδεθεί διαθεματικά με ό,τι ήδη υπάρχει ως ανθρώπινη εμπειρία:
-
με την Κοινωνιολογία, όπου αναλύονται οι κοινωνικές ανισότητες και οι καταναλωτικές συμπεριφορές,
-
με την Πληροφορική, που θέτει ερωτήματα ασφάλειας και ηθικής γύρω από τις ψηφιακές συναλλαγές,
-
με τα Μαθηματικά, όταν οι ποσοστώσεις, οι στατιστικές και οι προϋπολογισμοί δεν είναι απλώς πράξεις, αλλά ενδείξεις κοινωνικών μοντέλων,
-
με τη Φυσική Αγωγή, όπου το σώμα συνδέεται με τη διατροφή και την οικονομία της υγείας,
-
με τη Λογοτεχνία, που αποκαλύπτει τις ηθικές συνέπειες της φτώχειας, της κοινωνικής κρίσης, της ανισότητας.
Η πολιτική παιδεία είναι συνοπτική λειτουργία. Το σημείο όπου ενώνονται τα βιώματα, τα δεδομένα και οι συνέπειες.
⚖ Όχι τι κοστίζει – τι αξίζει
Η μεγάλη σύγχυση είναι ότι μιλώντας για την οικονομία, μιλάμε για τιμές. Όμως η πολιτική παιδεία δεν ασχολείται με την τιμή των πραγμάτων. Ασχολείται με την αξία τους. Και αυτή η διάκριση είναι φιλοσοφική, όχι τεχνική.
Ο Σωκράτης, στην Απολογία του Πλάτωνα, θέτει το θεμέλιο της οικονομικής ηθικής πριν από κάθε επιστήμη:
«Οὐκ ἐκ χρημάτων ἀρετὴ γίνεται, ἀλλ’ ἐξ ἀρετῆς δὲ χρήματα...»
(«Δεν γεννιέται η αρετή από τα χρήματα, αλλά από την αρετή προέρχονται και τα χρήματα και όλα τα αγαθά»).
Η έννοια του τίμιου, όχι ως ποσό, αλλά ως μέτρο ζωής, δεν ανήκει σε κανένα μάθημα συγκεκριμένα. Ανήκει στην πολιτική παιδεία ως στάση σκέψης. Μπορεί να εδρεύει εξίσου στην ανάλυση ενός οικονομικού μοντέλου όσο και σε μια κλασική φράση, σε μια ιστορική απόφαση, σε μια προσωπική αφήγηση.
🧩 Η διάχυση της πολιτικής παιδείας ως πρόταση
Δεν χρειάζεται να δημιουργηθούν νέα αυτόνομα πεδία. Χρειάζεται να ξανασυνδεθούν τα ήδη υπάρχοντα. Να δοθεί στην πολιτική παιδεία ρόλος ενωτικού πλαισίου — όχι απομονωμένου περιεχομένου.
Αντί να αναζητούνται καινούργια σχήματα, αυτό που απαιτείται είναι:
-
η ενεργοποίηση του υπαρκτού,
-
η ανάδειξη της διασύνδεσης,
-
και η επανανοηματοδότηση του πολιτικού όχι ως κομματικού, αλλά ως βιοθεωρητικού.
🎯 Η τελική παρατήρηση
Η Οικονομία χωρίς φιλοσοφία είναι αριθμοί χωρίς ηθική.
Και αυτό δεν το λέει κάποιος σύγχρονος στοχαστής. Το λέει ο Σωκράτης.
Από το 399 π.Χ.
Η πολιτική παιδεία δεν χρειάζεται περισσότερα κεφάλαια.
Χρειάζεται σύνδεση με το ανθρώπινο ερώτημα:
τι αξίζει να γνωρίζω, να πράττω και να υπερασπίζομαι.
📚 Βιβλιογραφία
Arendt, H. (1958). The Human Condition. University of Chicago Press.
Biesta, G. (2011). Learning Democracy in School and Society: Education, Lifelong Learning and the Politics of Citizenship. Sense Publishers.
Dewey, J. (1916). Democracy and Education: An Introduction to the Philosophy of Education. Macmillan.
European Commission. (2018). Council Recommendation on Key Competences for Lifelong Learning. Official Journal of the European Union.
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32018H0604(01)
Freire, P. (2005). Pedagogy of the Oppressed (30th Anniversary ed., M. B. Ramos, Trans.). Continuum. (Original work published 1970)
Mouffe, C. (2005). On the Political. Routledge.
Nussbaum, M. C. (2010). Not for Profit: Why Democracy Needs the Humanities. Princeton University Press.
OECD. (2019). OECD Future of Education and Skills 2030: Conceptual Learning Framework.
https://www.oecd.org/education/2030-project/
UNESCO. (2015). Global Citizenship Education: Topics and Learning Objectives. Paris: UNESCO.
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232993
Πλάτων. (2012). Απολογία Σωκράτους (μτφρ. Ν. Σκουτερόπουλος). Πόλις.
(ή άλλο επιστημονικά αναγνωρισμένο έργο για τη συγκεκριμένη φράση από την Απολογία).