Η φανουρόπιτα είναι ένα από τα πιο συγκινητικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Κάθε χρόνο, στις 27 Αυγούστου, οι πιστοί τιμούν τον Άγιο Φανούριο, τον άγιο που «φανερώνει» τα κρυμμένα ή χαμένα. Με πίστη και αγάπη, πλάθουν τη φανουρόπιτα και τη φέρνουν στον ναό, όπου ο ιερέας τη διαβάζει και την ευλογεί, πριν μοιραστεί στους παρευρισκόμενους.
Το βαθύτερο νόημα
Η φανουρόπιτα φτιάχνεται για τη συγχώρεση της μητέρας του Αγίου Φανουρίου. Η παράδοση αναφέρει πως δεν ζούσε με ευσέβεια· έτσι, οι πιστοί προσεύχονται να λάβει το έλεος του Θεού. Με αυτή την πράξη, η Εκκλησία μας διδάσκει την αξία της προσευχής υπέρ όλων των ψυχών, ακόμη κι εκείνων που δεν έζησαν με αρετή.
Καθώς ψήνεται η φανουρόπιτα, λέμε την ευχή:
«Ο Θεός να συγχωρέσει τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου».
Όταν μοιράζεται μετά την ανάγνωση από τον παπά, κάθε κομμάτι συνοδεύεται με την ίδια φράση, κάνοντάς την μνημόσυνο αγάπης.
Η ευχή της Φανουρόπιτας
Η παράδοση συνοδεύεται από ολόκληρη προσευχή, η οποία λέγεται καθώς φτιάχνεται η φανουρόπιτα:
Προσευχή Φανουρόπιτας
Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ὁ Οὐράνιος Ἄρτος, ὁ τῆς βρώσεως τῆς μενούσης εἰς τὸν αἰῶνα πλουσιοπάροχος χορηγός, ὁ δοτὴρ τῶν ἀγαθῶν, ὁ δὲ Ἡλιοῦ τροφὴν ἀγεώργητον πηγάσας, ἡ ἐλπὶς τῶν ἀπηλπισμένων, ἡ βοήθεια τῶν ἀβοηθήτων καὶ σωτηρία τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Εὐλόγησον τὰ δῶρα ταῦτα καὶ τοὺς ταῦτα σοι προσκομίσαντας, εἰς δόξαν σὴν καὶ τιμὴν τοῦ ἁγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Φανουρίου.
Παράσχου δέ, ἀγαθέ, τοῖς εὐπρεπίσασι τοὺς πλακοῦντας τούτους, πάντα τὰ ἐγκόσμια καὶ ὑπερκόσμια ἀγαθά σου. Εὔφρανον αὐτοὺς ἐν χαρᾷ μετὰ τοῦ προσώπου σου, δεῖξον αὐτοῖς ὁδοὺς πρὸς σωτηρίαν.
Τὰ αἰτήματα τῶν καρδιῶν αὐτῶν καὶ πᾶσαν τὴν βουλὴν αὐτῶν ταχέως πλήρωσον, ὁδηγῶν αὐτοὺς πρὸς ἐργασίαν τῶν ἐντολῶν σου, ἵνα διὰ παντὸς ἐν εὐφροσύνῃ καὶ ἀγαλλιάσει ὑμνῶσι καὶ δοξάσωσι τὸ πάντιμον καὶ μεγαλοπρεπὲς ὄνομά σου, πρεσβείαις τῆς ὑπερευλογημένης Θεοτόκου, τοῦ ἁγίου ἔνδοξου νεομάρτυρος Φανουρίου τοῦ Θαυματουργοῦ, καὶ πάντων σου τῶν ἁγίων. Ἀμήν.
Συχνά, μετά την ευχή, ψάλλεται και το Ἀπολυτίκιον του Αγίου Φανουρίου.
Το Απολυτίκιον
Οὐράνιον ἐφύμνιον ἐν γῆ τελεῖται λαμπρῶς, ἐπίγειον πανήγυριν νῦν ἑορτάζει φαιδρῶς, Ἀγγέλων πολίτευμα, ἄνωθεν ὑμνωδίαις, εὐφημούσι τούς ἄθλους, κατωθεν Ἐκκλησία, οὐράνιον δόξαν ἤν εὖρες πόνοις καί ἄθλοις τοῖς σοῖς, Φανούριε ἔνδοξε.
Η φανουρόπιτα και η λαϊκή παράδοση
Πέρα από το μνημόσυνο της μητέρας του Αγίου, οι πιστοί φτιάχνουν φανουρόπιτα και για να ζητήσουν να «φανερωθούν» χαμένα αντικείμενα, δρόμοι στη ζωή, αλλά και ευλογίες για το μέλλον. Έτσι, η πίτα γίνεται σύμβολο ελπίδας και φανέρωσης του καλού.
Παραδοσιακή συνταγή Φανουρόπιτας (7 ή 9 Υλικά)
Υλικά
1 ποτήρι ελαιόλαδο
1 ποτήρι ζάχαρη
2 ποτήρια χυμό πορτοκαλιού
1 κ.γ. σόδα
1 κ.γ. κανέλα
1 κ.γ. γαρύφαλλο
1 ποτήρι καρύδια ψιλοκομμένα (προαιρετικά)
4 ποτήρια αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
σταφίδες (προαιρετικά)
Εκτέλεση
1. Χτυπάμε το λάδι με τη ζάχαρη.
2. Διαλύουμε τη σόδα στον χυμό πορτοκαλιού και τον ρίχνουμε στο μείγμα.
3. Προσθέτουμε μυρωδικά, καρύδια, σταφίδες.
4. Ανακατεύουμε με το αλεύρι ώσπου να γίνει μέτριος χυλός.
5. Ψήνουμε σε λαδωμένο ταψί στους 180°C για 45–50 λεπτά.
Όταν ψηθεί, προσφέρεται στον ναό, όπου διαβάζεται από τον ιερέα και κατόπιν μοιράζεται στους πιστούς, συνοδευόμενη πάντα από την ευχή:
«Ο Θεός συγχωρέσει τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου».