Κάνοντας κανείς μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο σχετικά με τον ρόλο της τέχνης και της πολιτισμικής καλλιέργειας, διαπιστώνει την ύπαρξη πλήθους δημοσιευμάτων που αποδίδουν την οργάνωση, τον σχεδιασμό και την προώθησή της σε οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον άμεσα ενδιαφερόμενο: το Υπουργείο Πολιτισμού.
Αντί λοιπόν να επικεντρωνόμαστε σε πρόσωπα ή μεμονωμένα περιστατικά, αξίζει να δούμε το μεγαλύτερο πλαίσιο: ποιος θεσμικά φέρει την ευθύνη για τη χάραξη πολιτικής στον πολιτισμό και την τέχνη και πώς αυτός ο σχεδιασμός μπορεί να στηρίζει –χωρίς να καταστέλλει– τις πρωτοβουλίες των φορέων. Ένα πλαίσιο όπου οι ενδιαφερόμενοι απευθύνονται στον αρμόδιο φορέα, το Υπουργείο Πολιτισμού, για τα κατάλληλα προγράμματα, αντί να επωμίζονται οι ίδιοι τον ρόλο του σχεδιαστή.
Το Υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο της αποστολής του, δεν περιορίζεται μόνο στη διαχείριση μνημείων ή εκθέσεων. Διαθέτει μηχανισμούς επιμόρφωσης εργαζομένων πάνω σε θέματα που αφορούν τη φιλοσοφία της τέχνης, την ιστορική της διάσταση και την κοινωνική της λειτουργία. Προσλαμβάνει ή συνεργάζεται με επαγγελματίες των οποίων τα πτυχία αντανακλούν ακριβώς αυτήν τη φιλοσοφία και την επιστημονική τεκμηρίωση του αντικειμένου τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών διαχωρίζουν ρόλους και πεδία:
-
Ο μουσικός καλλιεργεί την εκτέλεση, την τεχνική και την καλλιτεχνική ερμηνεία.
-
Ο μουσικολόγος μελετά θεωρητικά τη μουσική, την ιστορία της, τις δομές και τα ρεύματα, αναλύει το έργο με εργαλεία επιστημονικά.
-
Ο ηθοποιός προσεγγίζει το θεατρικό έργο βιωματικά, το ζωντανεύει στη σκηνή.
-
Ο θεατρολόγος ερευνά την ιστορία, την αισθητική, τις κοινωνικές λειτουργίες του θεάτρου και σχεδιάζει προγράμματα με γνώμονα την επιστημονική κατανόηση του μέσου.
Ένας από τους θεμελιώδεις άξονες του πολιτισμικού σχεδιασμού είναι η ομαδοποίηση κοινού. Υπάρχουν στοχευμένα μουσεία και δράσεις: αρχαιολογικά μουσεία, μουσεία τεχνολογίας, μουσεία μοντέρνας τέχνης· παραστάσεις για ενήλικες, παραστάσεις για παιδιά, δράσεις για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.
Ταυτόχρονα, υπάρχει και το λεγόμενο γενικό κοινό. Ακόμη κι εκεί όμως, το περιεχόμενο πληροί προϋποθέσεις: δεν περιλαμβάνει στοιχεία που θα βλέπαμε σε προγράμματα αποκλειστικά ενηλίκων, όπως έντονες βωμολοχίες, σεξουαλικές αναφορές ή άλλα ταμπού θέματα. Αυτά ανήκουν σε δράσεις με σαφή προσανατολισμό για ενήλικο κοινό.
Επειδή πολλές φορές δεν γίνεται ευδιάκριτο το πότε ένα πρόγραμμα αφορά γενικό κοινό και πότε είναι αποκλειστικά για ενήλικες, έχουν διατυπωθεί προτάσεις ώστε να υπάρχει ρητή ενημέρωση στο εισιτήριο σχετικά με το περιεχόμενο της κάθε πολιτιστικής δράσης. Έτσι, το κοινό μπορεί να επιλέγει συνειδητά, ενώ οι φορείς δρουν μέσα σε ένα θεσμικά σαφές και επαγγελματικά σχεδιασμένο πλαίσιο.
Με αυτά τα εργαλεία, το Υπουργείο Πολιτισμού μπορεί να προσφέρει προγράμματα που στηρίζουν και εμπλουτίζουν τις πρωτοβουλίες των φορέων, κάτι που είναι μέσα στις αρμοδιότητές του ως υπουργείο, θέτοντας τις επαγγελματικές συνιστώσες που βοηθούν στο να αποφευχθεί ο αυτοσχεδιασμός και ο αποπροσανατολισμός που μοιραία προκύπτει όταν ο σχεδιασμός πραγματοποιείται από ανθρώπους που δεν έχουν γνώση του αντικειμένου.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
-
UNESCO (2006). Understanding the Arts and Creative Sector in the Cultural Economy.
-
Διεθνής Οργανισμός Μουσείων (ICOM), Κατευθυντήριες Οδηγίες για τα Μουσεία (2022).
-
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Επίσημος Ιστότοπος – Προγράμματα και Δράσεις (2024).
-
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2010). Green Paper: Unlocking the potential of cultural and creative industries.
-
Α. Κουτούλας (2018). Πολιτιστική Διαχείριση: Θεσμικό πλαίσιο και στρατηγικές εφαρμογές.