Όταν η Αλήθεια Δεν Αρκεί: Σκέψεις για μια Κοινωνία που Υποψιάζεται τα Αληθινά και Επιβραβεύει τα Ψεύτικα

 

Υπάρχουν στιγμές που λες την αλήθεια και δεν σε πιστεύουν. Κι άλλες που λες ψέματα και βλέπεις ανακούφιση, αποδοχή, σχεδόν τρυφερότητα. Είναι τότε που καταλαβαίνεις ότι κάτι πιο βαθύ έχει διαβρώσει το κοινωνικό σώμα: μια εμπειρική δυσανεξία στην ειλικρίνεια. Όχι επειδή δεν την επιθυμούν οι άνθρωποι, αλλά επειδή δεν την αναγνωρίζουν πια.

Ο Εξαρχάκος το είχε πει σοφά: «Εξαναγκαζόμαστε να λέμε ψέματα γιατί λέμε την αλήθεια και δεν μας πιστεύουν». Αυτό δεν είναι απλώς χιούμορ. Είναι διάγνωση. Και οφείλουμε να τη λάβουμε σοβαρά.

Όταν μια κοινωνία αρχίζει να αντιλαμβάνεται την αλήθεια ως αφέλεια και το ψέμα ως κοινωνική εξυπνάδα, τότε δεν έχουμε απλώς ηθική κρίση. Έχουμε πολιτισμική ανατροπή. Η εμπιστοσύνη χάνεται. Η αυθεντικότητα δαιμονοποιείται. Και η αλήθεια — ακόμα κι όταν λέγεται με αγάπη, με φροντίδα, με διαύγεια συναντά καχυποψία, ειρωνεία, απόρριψη.

Η ειλικρίνεια σε μια τέτοια κοινωνία δεν ανταμείβεται. Συχνά πληρώνεται. Και το ψέμα, ειπωμένο με θράσος, με σιγουριά, με χαμόγελο, φαίνεται πιο οικείο. Όχι γιατί είναι πειστικότερο, αλλά γιατί δεν απειλεί. Δεν ανατρέπει. Δεν καθρεφτίζει το μέσα μας.

Η αλήθεια, αντίθετα, είναι καθρέφτης. Και ο καθρέφτης απαιτεί ωριμότητα. Όσο η κοινωνία δεν ωριμάζει, τόσο περισσότερο θα ζούμε μέσα σε μηχανισμούς επιβίωσης του ψέματος. Και όσο πιο δύσκολο είναι να αναγνωρίσεις τον αληθινό άνθρωπο, τόσο πιο αναγκαίο γίνεται να μιλήσεις όχι με θυμό, αλλά με σταθερότητα. Όχι για να πείσεις, αλλά για να θυμίσεις. Ότι η αλήθεια υπάρχει. Και αντέχει. Αρκεί να της δώσουμε χώρο να ακουστεί χωρίς να τη σταυρώνουμε στην πρώτη ευκαιρία.