Σε κάθε δημοκρατία, η έννοια της μονιμότητας στην εργασία οφείλει να υπηρετεί τη σταθερότητα, τη θεσμική συνέχεια και την ανεξαρτησία της δημόσιας διοίκησης. Ωστόσο, στη σημερινή της μορφή στην Ελλάδα, η μονιμότητα λειτουργεί ως προνόμιο και όχι ως θεμελιώδες δικαίωμα. Κι αυτό δεν είναι μόνο θεσμικά άδικο — είναι και κοινωνικά εκρηκτικό.
Το ελληνικό κράτος έχει επιλέξει να εφαρμόζει ένα μοντέλο μονιμότητας αποκλειστικά για τους εργαζομένους στο Δημόσιο, δημιουργώντας δύο ταχύτητες πολιτών: εκείνους που απολαμβάνουν προστασία ανεξαρτήτως απόδοσης και εκείνους που, στον ιδιωτικό τομέα, βρίσκονται μόνιμα εκτεθειμένοι σε επισφάλεια. Το γεγονός ότι οι δύο αυτοί κόσμοι συνυπάρχουν εντός της ίδιας πολιτείας δημιουργεί εγγενή αντίφαση.
Θεσμική Θέση Η σημερινή μορφή της μονιμότητας στο Δημόσιο αποτελεί θεσμική ανωμαλία. Δεν είναι κοινωνική κατάκτηση — είναι ειδικό προνόμιο που δεν βασίζεται σε κοινά εργασιακά δικαιώματα, αλλά σε καθεστώς εξαίρεσης. Εφόσον η εργασία προστατεύεται συνταγματικά και νομικά ανεξαρτήτως τομέα, δεν μπορεί η εργασιακή ασφάλεια να είναι αποκλειστικότητα λίγων. Η μόνη δίκαιη μονιμότητα είναι η καθολική μονιμότητα — αυτή που θα προστατεύει τον εργαζόμενο, είτε εργάζεται σε δημόσια είτε σε ιδιωτική δομή, με κριτήρια αξιοκρατικά, με αξιολόγηση και με νομική κατοχύρωση.
Η λύση δεν βρίσκεται στη διαιώνιση αυτής της στρέβλωσης. Αντιθέτως, η θεσμικά υπεύθυνη στάση είναι να αναγνωρίσουμε πως η εργασία ως αξία και δικαίωμα δεν διαφοροποιείται από τον εργοδότη της. Μια τέτοια μεταρρύθμιση δεν θα εξισώσει απλώς δικαιώματα. Θα αποκαταστήσει την έννοια του κράτους δικαίου. Για το πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε τη μονιμότητα με σύγχρονο τρόπο, τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, μπορούμε να ανατρέξουμε στη διεθνή βιβλιογραφία και την ευρωπαϊκή εμπειρία. Με βάση αυτά τα παραδείγματα, μπορούμε να θεμελιώσουμε ένα νέο μοντέλο προστασίας της εργασίας που δεν θα διαχωρίζει τους πολίτες, αλλά θα τους ενώνει υπό το κοινό δικαίωμα στην αξιοπρέπεια και την επαγγελματική ασφάλεια.
Βιβλιογραφία
International Labour Organization (ILO), "Security of Tenure in Employment: Concepts and Challenges", 2018
Guy Standing, The Precariat: The New Dangerous Class, Bloomsbury, 2011
Α. Μανιτάκης, "Η Συνταγματική προστασία της εργασίας και η μονιμότητα στο Δημόσιο", 2008
Α. Σαμαράς, "Δημόσιοι υπάλληλοι και αξιολόγηση: Μεταξύ μονιμότητας και ευθύνης", Διοίκηση και Δίκαιο, τ. 34, 2020
Eurofound, "Employment protection in Europe: Limits and possibilities", 2022
Η μονιμότητα είτε θα είναι καθολική, είτε θα είναι εργαλείο διακρίσεων. Είναι καιρός να διαλέξουμε σε ποια πλευρά της ιστορίας θέλουμε να σταθούμε.