Η πολιτιστική πολιτική δεν είναι απλώς μια τεχνοκρατική έννοια. Είναι βαθύτατα ιδεολογική, στρατηγική και εκπαιδευτική. Ο Σαράντος Καργάκος, ως φιλόλογος, ιστορικός και ενεργός κριτής των θεσμών, ανέδειξε με καθαρότητα πως η παιδεία είναι η μόνη αφετηρία για μια αυθεντική πολιτιστική πολιτική. Πώς όμως συγκρίνονται οι θεσμικοί ορισμοί με αυτό το όραμα;
1. UNESCO
Πολιτιστική πολιτική είναι το σύνολο των αρχών, στρατηγικών και παρεμβάσεων για την προώθηση, προστασία και προσβασιμότητα του πολιτισμού.
Χαρακτηριστικά: Ολιστικός, διεθνιστικός, ουδέτερος.
Σχόλιο: Περιλαμβάνει τη βάση, αλλά δεν αγγίζει τον πυρήνα της παιδευτικής καλλιέργειας. Είναι περισσότερο λειτουργικός παρά αξιακός.
2. Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού
Η πολιτιστική πολιτική περιλαμβάνει τη θεσμική μέριμνα για την πολιτιστική δημιουργία, την πολιτιστική εκπαίδευση, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την αποκέντρωση.
Χαρακτηριστικά: Συνδέει τον πολιτισμό με την εκπαίδευση και τη διάχυση γνώσης.
Σχόλιο: Η χρήση του όρου πολιτιστική εκπαίδευση εναρμονίζεται με τη θέση Καργάκου για παιδεία ως καλλιέργεια συνείδησης και όχι μηχανική μετάδοση πληροφορίας.
3. Gregory Andrusz
Πολιτιστική πολιτική είναι η στρατηγική του κράτους για την πολιτιστική ταυτότητα και ηγεμονία.
Χαρακτηριστικά: Ιδεολογική, στρατηγική, αποκαλυπτική.
Σχόλιο: Πλησιάζει τον κριτικό λόγο του Καργάκου για την εργαλειοποίηση του πολιτισμού και την αντικατάσταση της ουσίας από την σκοπιμότητα.
4. Colin Mercer
Πολιτιστική πολιτική είναι η διασταύρωση πολιτικής εξουσίας και πολιτισμικής έκφρασης, με έμφαση στη διαχείριση δημιουργίας, γλώσσας, μέσων.
Χαρακτηριστικά: Συστημικός, πολιτειοκεντρικός.
Σχόλιο: Σωστός αναλυτικά, αλλά λείπει η έγνοια για την αρετή και τη διάπλαση χαρακτήρων που τονίζει ο Καργάκος.
5. Terry Eagleton
Η πολιτιστική πολιτική είναι η διαχείριση του συμβολικού κεφαλαίου μιας κοινωνίας: τι αξίζει να επιδοτηθεί ή να απορριφθεί.
Χαρακτηριστικά: Ριζοσπαστικός, κριτικός.
Σχόλιο: Εντοπίζει τον ιδεολογικό ρόλο της πολιτιστικής πολιτικής, χωρίς όμως να ασχολείται με την αξιακή της αποστολή, την οποία υπερασπιζόταν ο Καργάκος.
Συνοψίζοντας
Η σκέψη του Σαράντου Καργάκου ταυτίζεται περισσότερο με:
- Τον ελληνικό ορισμό (όταν ενσωματώνει την πολιτιστική εκπαίδευση ως καλλιέργεια)
- Τον ορισμό του Andrusz, όταν αποκαλύπτει τις στρατηγικές επιρροές πίσω από τον πολιτισμό
Αντιδιαστέλλεται με τεχνοκρατικούς ή αδιάφορους ως προς την παιδεία ορισμούς.
Για τον Σαράντο Καργάκο, η πολιτιστική πολιτική:
- δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς Παιδεία,
- πρέπει να υπηρετεί την ηθική καλλιέργεια και την ιστορική μνήμη,
- είναι ψυχικό και πολιτικό χρέος, όχι εργαλείο εντυπωσιασμού.
Βιβλιογραφία
Andrusz, G. D. (1990). Soviet Urbanisation: Planning and Social Control. Oxford University Press.
Council of Europe. (2001). Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe. https://www.culturalpolicies.net
Eagleton, T. (2000). The Idea of Culture. Blackwell.
Mercer, C. (2002). Towards Cultural Citizenship: Tools for Cultural Policy and Development. Bank of Sweden Tercentenary Foundation & Gidlunds Förlag.
Καργάκος, Σ. (2006). Παιδεία και Παιδεραστία: Στοχασμοί για τη σύγχρονη εκπαίδευση. Εκδόσεις Σαββάλας.
Καργάκος, Σ. (2014). Για μια Νέα Παιδεία. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
UNESCO. (1982). Mexico City Declaration on Cultural Policies. https://unesdoc.unesco.org
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. (2006). Στρατηγική Πολιτιστικής Πολιτικής για την περίοδο 2006–2012. Αθήνα.