11 Αυγούστου, πριν από αιώνες, στις στενές πύλες των Θερμοπυλών, ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας Α΄ και οι τριακόσιοι εκλεκτοί του στάθηκαν απέναντι σε μια αμέτρητη περσική στρατιά. Ήξεραν πως δεν υπήρχε σωτηρία, πως η μάχη δεν θα κερδιζόταν με αριθμούς αλλά με ψυχή. Και όμως έμειναν. Όχι για να σωθούν, αλλά για να μείνουν στην αιωνιότητα.
Λέγεται πως, όταν μίλησε στους στρατιώτες του πριν από την τελική επίθεση, τους ρώτησε:
"Τι νομίζετε ότι θα μείνει από εμάς; Αυτή η μάχη. Αυτή θα είναι η κληρονομιά μας. Για να μας μνημονεύουν οι μελλούμενες γενιές."
Αψήφησε τον θάνατο, όχι γιατί τον υποτίμησε, αλλά γιατί επέλεξε να τον υποδεχθεί ως τίμημα της ελευθερίας. Ο Λεωνίδας ήταν γέννημα ενός τόπου που δεν γνώριζε την πολυτέλεια· η λιτότητα ήταν επιλογή για να μη διαφθαρεί η ψυχή, ο ομαδικός τρόπος ζωής έβαζε το «εμείς» πάνω από το «εγώ», η ισότητα των γυναικών έδινε δύναμη και φωνή στις Σπαρτιάτισσες, και η απουσία περιττών χρημάτων προστάτευε την τιμή από την εξαγορά.
Η Μάχη και το Ιστορικό της Βάρος
Η μάχη δόθηκε το 480 π.Χ.. Για τρεις ημέρες, οι Έλληνες κράτησαν τις πύλες, καθυστερώντας τον Ξέρξη και δίνοντας χρόνο στις ελληνικές πόλεις να προετοιμαστούν. Αυτή η καθυστέρηση αποδείχθηκε κρίσιμη για την Ναυμαχία της Σαλαμίνας που ακολούθησε τον Σεπτέμβριο, όταν ο ελληνικός στόλος, με ηγέτη τον Θεμιστοκλή, πέτυχε αποφασιστική νίκη.
Αν οι Πέρσες είχαν περάσει ανενόχλητοι τις Θερμοπύλες και κυριαρχούσαν στη θάλασσα πριν από τη Σαλαμίνα, η ιστορία του κόσμου θα ήταν διαφορετική. Η αθηναϊκή δημοκρατία, η ελληνική φιλοσοφία και οι βάσεις του δυτικού πολιτισμού μπορεί να μην είχαν ποτέ αναπτυχθεί.
Η Φράση που Έγινε Σύμβολο
Η φράση «φυλάττουν Θερμοπύλες», που συναντάμε στο ποίημα του Κ. Π. Καβάφη, πέρασε στη γλώσσα μας ως συνώνυμο της ανυποχώρητης υπεράσπισης αξιών και ιδανικών, ακόμη κι όταν η ήττα μοιάζει βέβαιη. Είναι φόρος τιμής όχι μόνο στους πολεμιστές του 480 π.Χ., αλλά σε κάθε άνθρωπο που στέκει όρθιος απέναντι στις δυσκολίες.
Ο Λεωνίδας δεν πέθανε στις Θερμοπύλες. Εκεί γεννήθηκε ο θρύλος του — κι η μάχη του συνεχίζει να μας θυμίζει πως η ελευθερία απαιτεί ψυχή, θυσία και αφοσίωση.
Βιβλιογραφία
-
Ηρόδοτος. Ιστορίαι, Βιβλίο Ζ΄ (Πολύμνια) – Περιγραφή της Μάχης των Θερμοπυλών.
-
Cartledge, P. (2006). Thermopylae: The Battle That Changed the World. New York: Vintage.
-
Lazenby, J. F. (1993). The Defence of Greece 490–479 BC. Warminster: Aris & Phillips.
-
Κ. Π. Καβάφης. Ποιήματα – «Θερμοπύλες».
-
Holland, T. (2005). Persian Fire: The First World Empire and the Battle for the West. London: Abacus.
-
Κουτσοπανάγου, Μ. (2010). «Η Μάχη των Θερμοπυλών και η Στρατηγική της Σαλαμίνας». Ελληνική Ιστορική Επιθεώρηση, 27(2), 45–62.